Bolonjski sistem studiranja
Bolonjska deklaracija je zajednička deklaracija evropskih ministara obrazovanja potpisana u Bolonji 19. juna 1999. godine, a odnosi se na reformu sistema visokog obrazovanja u Evropi, uključujući i Bosnu i Hercegovinu.
Ciljevi Bolonjske deklaracije i Bolonjskog procesa
• Prihvatanje sistema lako prepoznatljivih i usporedivih stepena, među ostalim uvođenjem dodatka diplomi (Diploma Supplement), kako bi se promicalo zapošljavanje evropskih građana i međunarodna konkurentnost evropskog sistema visokog obrazovanja.
• Prihvatanje sistema temeljenog na dva glavna ciklusa, preddiplomskom i diplomskom. Pristup drugom ciklusu zahtijeva uspješno završen prvi ciklus studija koji mora trajati najmanje tri godine. Stepen postignut nakon prvog ciklusa treba odgovarati evropskom tržištu rada odgovarajućom razinom kvalifikacije. Drugi ciklus vodit će ka magistarstvu i/ili doktoratu, kao što je to slučaj u mnogim evropskim zemljama.
• Uvođenje bodovnog sistema, kao što je ECTS, kao prikladnog sredstva u promicanju najšire razmjene studenata. Bodovi se mogu postizati i izvan visokoškolskog obrazovanja, uključujući i cjeloživotno učenje, pod uvjetom da ih prizna univerzitet koje prihvata studenta.
• Unapređivanje mobilnosti prevladavanjem zapreka slobodnom kretanju, posebno: studentima dati priliku za učenje, omogućiti im pristup studiju i relevantnim službama; nastavnicima, istraživačima i administrativnom osoblju, priznati i valorizirati vrijeme koje su proveli u Evropi istražujući, predajući ili učeći, bez prejudiciranja njihovih statutarnih prava.
• Unapređivanje evropske saradnje u osiguravanju kvalitete u cilju razvijanja usporedivih kriterija i metodologija.
• Unapređivanje potrebne evropske dimenzije u visokom školstvu, posebno u razvoju nastavnih programa, međuinstitucionalnoj saradnji, šemama mobilnosti i integrisanih programa studija, obuke i istraživanja.
Bosna i Hercegovina je potpisala Bolonjsku deklaraciju 18. septembra 2003. godine
Primjena Bolonjskog sistema na Fakultetu za tehničke studije
Fakultet za tehničke studije, od svog osnivanja kao Grafički fakultet (2006.), primjenjuje standarde Bolonjskog procesa i prema Bolonjskoj deklaraciji (1999.) nastoji dostići postavljene ciljeve od kojih je šest temeljnih: dodatak diplomi (Supplement), ciklusi, ECTS, mobilnost studenata, QA, Evropska dimenzija u visokom obrazovanju, ali isto tako uključuje se u postizanju nivoa koji podrazumijeva razvoj novih ciljeva: doktorski studij, cjeloživotno učenje, sudjelovanje studenata u odlučivanju i učenje u kojem student zauzima centralnu ulogu u nastavnom procesu.
Jedan od primarnih ciljeva Bolonjskog procesa koji predviđa postojanje tri ciklusa obrazovanja na visokoškolskim institucijama. Studijski programi podijeljeni su na studijske godine i semestre i izvode se u skladu sa kalendarom aktivnosti, organizacije i realizacije studijskih programa koji se usvaja na početku svake akademske godine.
U skladu sa ECTS sistemom prenosa bodova (ECTS studijski bodovi odgovaraju kriterijima Evropskog sistema prijenosa kredita – European Credit Transfer System – ECTS), obim studijskog programa iznosi 60 ECTS studijskih bodova u jednoj studijskoj godini, odnosno 30 ECTS studijskih bodova u jednom semestru. Broj studijskih bodova za pojedini predmet određuje se prema ukupnom opterećenju studenta (teorijska i/ili praktična nastava, vježbe, seminari i sl.), vremenu rada studenta na samostalnim zadacima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i sl.) i vremenu za učenje kod pripreme za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, završni ispit i sl.). Određivanje vrijednosti jednog ECTS boda definisana su Pravilnikom o formiranju ECTS-a, a način vrednovanja rada studenata i jedinstveni sistem ocjenjivanja određen je Odlukom Senata Univerziteta.
Pravilima studiranja za I ciklus studija na Fakultetu pobliže se definišu i uređuju načini organizacije i izvođenja I ciklusa studija koji vodi do akademske titule i stručnog zvanja dodiplomskog studija (The degree of Bachelor) ili ekvivalenta u skladu sa Pravilnikom o korištenju akademskih titula i stjecanju stručnih i naučnih zvanja i sadržaju javnih isprava koje izdaje Univerzitet, kao i druga pitanja koja se odnose na izvođenje nastavnog procesa, prava i obaveza studenata. Dodiplomski studij za stjecanje diplome I ciklusa studija traje tri godine, a vrednuje se sa 180 ECTS studijskih bodova, nakon čega student stječe akademsku titulu, odnosno stručno zvanje bakalaureat/bachelor za određenu oblast, uz bližu oznaku odsjeka ili smjera te naznaku da se radi o završenom I ciklusu visokog obrazovanja.
U II ciklusu studijskog programa iznosi 60 ECTS bodova u jednoj studijskoj godini, odnosno 120 ECTS bodova u dvije studijske godine. Broj ECTS bodova za pojedini predmet određuje se prema ukupnoj opterećenosti studenata i prema istom principu. Kandidat koji završi drugi ciklus studija stječe akademsku titulu i zvanje magistar za određenu oblast uz bližu oznaku odsjeka ili smjera. Za studij II ciklusa iz grupe tehničkih nauka u trajanju od dvije studijske godine sa ostvarenih 120 ECTS studijskih bodova, što sa I ciklusom studija ukupno iznosi 300 ECTS studijskih bodova, pored zvanja magistar dodaje se i zvanje diplomirani inžinjer sa naznakom odsjeka ili smjera.
Realizacija III ciklusa – doktorskog studija planirana je s početkom akademske 2015/2016. godine. Naučno zvanje koje se stječe završetkom doktorskog studija je doktor nauka za naučnu oblast iz koje je kandidat odbranio doktorsku disertacijuprema Pravilima za III ciklus studija koja su usvojena na sjednici SenataUniverziteta.
Dodatak diplomi koji se izdaje uz diplomu slijedi model koji su razvili Evropska komisija, Vijeće Evrope i UNESCO/CEPES. Svrha dodatka diplome je pružanje informacija radi poboljšanja međunarodne transparentnosti i odgovarajućeg akademskog i stručnog priznavanja kvalifikacije (diploma stepena/ciklusa studija i sl.). Izrađen je da bi opisao prirodu, nivo, kontekst, sadržaj i status programa studija koji je osoba (navedena na originalnoj kvalifikaciji uz ovaj dodatak) uspješno završila. Ne smije sadržavati subjektivne procjene, izjave o ekvivalenciji ili sugestije o priznavanju. Potrebno je navesti tražene informacije u svim dijelovima dokumenta. Na mjestima gdje informacije nisu navedene potrebno je objasniti razlog. Propisani obrazac dodatka diplomi sastavni je dio ECTS informacijskog paketa (Kataloga predmeta) svake organizacione jedinice tako da su studenti upoznati sa njegovim sadržajem.
ECTS bodovi su brojčana vrijednost (1–60) koja se dodjeljuje predmetima/kursevima da bi se opisao koeficijent opterećenja studenta prilikom savladavanja predviđenog gradiva. Oni oslikavaju količinu rada koju svaki predmet/kurs zahtijeva u odnosu na ukupnu količinu rada koja je potrebna da se završi cijela studijska godina u određenoj instituciji, tj. predavanja, praktičan rad, seminari, konsultacije, rad na terenu, samostalno učenje u biblioteci ili kod kuće i ispiti ili druge aktivnosti procjenjivanja postignutog uspjeha. ECTS bodovi reprezentuju cjelokupan rad studenta, a ne samo vrijeme provedeno na nastavi.
Za cjeloživotno učenje kao jedan od temeljnih ciljeva Bolonjskog procesa, strategijom Fakulteta za tehničke studije previđeni su instrumenti za ostvarivaje tih ciljeva i implementaciju istog uspostavljanjem sistema obrazovanja na Fakultetu kroz tri ciklusa studiranja, organizovano prenošenje znanja i iskustava i istraživanje problema. Cijeli proces obrazovanja se posmatra kao oblik pedagoške komunikacije između nastavnika i studenta u cilju razvoja ličnosti i individualnosti svakog studenta, a ne samo stjecanje znanja iz pojedinih nastavnih predmeta.
Ishodi učenja su iskazi kojima se izražava što student treba znati, razumjeti i/ili biti u stanju demonstrirati nakon određenog perioda učenja. Definisanje ishoda učenja u nastavnim planovima i programima upućuje na pristup koji je usmjeren na studente. Takav pristup podrazumijeva da se u fokus stave potrebe studenata nasuprot potrebama nastavnika. Pristup usmjeren na studente podrazumijeva nove pristupe podučavanju i učenju, efikasne strukture podrške i vođenja, te nastavne planove i programe jasnije fokusirane na studente na sva tri ciklusa studija. Tipična očekivanja u smislu uspjeha i sposobnosti vezanih za kvalifikacije koje predstavljaju završetak svakog od bolonjskih ciklusa sastoje se od sljedećih elemenata: znanje i razumijevanje, primjena znanja i razumijevanja, generičke kognitivne vještine, donošenje sudova, sposobnosti komuniciranja i vještine učenja, autonomna odgovornost studenta i rad sa drugima.
Učešće studenata u odlučivanju Svjesni reforme visokog obrazovanja i principa Bolonjskog procesa koji se teže dostići i ostvariti, menadžment Univerziteta je kompletan koncept ostvarivanja djelatnosti visokog obrazovanja prilagodio studentima, njihovim potrebama i očekivanjima čime je Student je ravnopravan partner u ostvarivanju svih djelatnosti unutar prostora visokog obrazovanja i posmatra se kao učesnik u procesu obrazovanja na visokoškolskoj ustanovi sa interaktivnim učešćem u svim područjima rada i djelovanja visokoškolske ustanove. Student je u centru dešavanja svih aktivnosti i uspostavljaju se povratne veze koje studentu omogućavaju partnerski odnos u cilju unapređenja prostora visokog obrazovanja. Mjesto studenata u procesu odlučivanja i njihova uloga definisana je u Statutom Univerziteta u Travniku, te su studenti uključeni u rad Nastavno-naučnih vijeća na fakultetu preko svojih predstavnika koji imaju ravnopravan status u iznošenju problema, diskutovanju i predlaganju.